Het is triest, maar waar. Het woord duurzaam bestaat niet meer. Ontdaan van elke betekenis door de commercie en de politiek is het een leeg begrip geworden. In deze column een terugblik op een woord dat honderden jaren geleden ontstond.
Volgens de etymologiebank duikt het woord duurzaam voor het eerst op in een gedicht in 1662. De vader van het woord is Jan Vos. Het woord is een samenvoegsel van de woorden 'duren' en het achtervoegsel -zaam. Wat dus de letterlijke betekenis geeft 'de neiging hebbend te duren'.
Het woord werd geboren als een bijvoegelijk naamwoord, dat iets vertelde over de zelfstandige naamwoorden waar het voor gebruikt werd. Zoals ook het gedicht van Jan Vos:
'Wie d'onderdaan bezorgt ontbreekt geen duurzaam lof'. Een prachtige betekenis: Lof die de neiging heeft te duren.
De afgelopen jaren is het woord echter langzaam van betekenis veranderd. Was het vroeger nog een krachtig bijvoegelijk naamwoord, nu is het slechts gedegradeerd tot een bijwoord, wat te pas en te onpas gebruikt wordt.
Duurzame landbouw bijvoorbeeld. Vroeger wist je meteen waar je aan toe was. Landbouw die de neiging heeft te duren. Meteen denk je aan een groot familie bedrijf, waar het boeren nog een 'way of life' is. Van vader op zoon, mooie groentes verbouwen met respect voor de natuur en omgeving. Duurzaam was eigenlijk een vanzelfsprekendheid.
Wanneer men nu spreekt over duurzame landbouw, gaat het over een akker zo groot als Nederland. Vol met genetisch gemanipuleerde sojabonen, die elke vorm van gif kunnen overleven. Hoewel ook deze vorm van landbouw de neiging heeft te duren, zijn de motieven wel behoorlijk anders. Waren de intenties vroeger nog de liefde voor het vak en de natuur, nu is het motief vooral geld gestuurd.
Duurzaam wordt tegenwoordig zo vaak gebruikt als het gaat om ontwikkeling en verandering, dat de ware betekenis niet meer van zelfsprekend is. Het woord zegt niet meer iets over zoals het is, maar zoals het moet gaan worden. Het gaat niet meer over dingen die van nature de neiging hebben te duren, maar over dingen die in de toekomst lang moeten meegaan. En met name in de toekomst nog steeds geld moeten opleveren. Want zonder geld, heeft tegenwoordig niets meer de neiding te duren.
Eigenlijk heb ik het woord duurzaam al een beetje begraven. Ik hoor het gewoon niet meer. Ik kijk liever naar de achterliggende gedachte en itenties en laat me niet meer afleiden door dit bijwoord.
Ondanks deze trieste boodschap, blijf ik echter wel de hoop houden dat we het woord weer in ere kunnen herstellen. Want als het woord duurzaam iets verdient, is het wel de neiging hebbend te duren!
Bart de Vries
Meer weten over de begrippen, Milieu, ecologie en duurzaam kijk eens op onze
kennisbank.