Composteren of fermenteren - Wat is het verschil?
Eco-Inspiratie / Tuin en dier / Composteren of Fermenteren
Composteren is het op natuurlijke wijze afbreken van groente-, fruit- en tuinafval. Schimmels en bacteriën zetten afval om in voeding voor jouw tuin. Maar wist je dat er verschillende manieren zijn om dit te doen, waaronder fermenteren? In deze blog duiken we in de wereld van composteren en fermenteren en vertellen we je precies wat de verschillen zijn.


Wat is het verschil?

Bij composteren zet je groente- fruit- en tuinafval om in humus (dit lijkt op grond) voor de bodem, waarmee de bodem nieuwe voedingsstoffen krijgt. Zo groeien de planten weer een stuk beter! Er zijn verschillende manieren om te composteren, afhankelijk van jouw behoeften en beschikbare ruimte. De meest voorkomende methoden zijn de traditionele composthoop en wormencompostering.

Fermenteren is een proces waar schimmels, bacteriën en gisten worden gebruikt om in een zuurstofvrije omgeving tot een nieuw product te komen. Het wordt ook wel omschreven als het gecontroleerd laten bederven van voedsel. Dit kan gedaan worden om tot een nieuw product te komen (zoals kaas, sojasaus of kombucha) of om voedselresten om te zetten in mest.

Bokashi is een vorm van fermenteren waarbij het einddoel compost creëren is. Oud keuken- en tuinafval wordt in een luchtdichte container gefermenteerd. Dit creëert een enorm voedingsstofrijke mest.


Composteren

Composteren is een natuurlijk proces waarbij organisch materiaal wordt afgebroken tot een voedzame en rijke bodemverbeteraar, genaamd compost. Compostering draagt bij aan het verminderen van afval, omdat keuken-, tuin- en ander organisch afval wordt omgezet in materiaal wat herbruikt wordt. Compost voegt essentiële voedingsstoffen toe aan de bodem, verbetert de structuur en vochthuishouding en bevordert de groei van gezonde planten. 

Bij de traditionele composthoop wordt gft-aftval in lagen gestapeld en met behulp van regelmatig omscheppen omgezet tot compost. Je hebt er enkele vierkante meters buitenruimte voor nodig en een composthoop moet vrij liggen. Je kan de composthoop los op de bodem leggen of in een bak van bijvoorbeeld hout. Op de composthoop kan je niet elk afval gooien. Ongekookt tuin- en keukenafval, koffiedik, eierenschalen zijn geschikt. Vlees, botten, brood, papier, gekookte etensresten en composteerbare kunststof kan je er niet op gooien.


Zet wormen aan het werk 

Bij wormencompostering maak je gebruik van speciale wormen. Deze wormen eten hun weg door jouw gft-afval, waardoor er een rijke compost achterblijft. Je hebt er alleen een wormenhotel en compostwormen voor nodig! Een wormenhotel is ideaal als je wél wilt composteren, maar minder ruimte hebt. 

De meeste wormenhotels bestaan uit een aantal op elkaar gestapelde bakken, met daaronder een opvangbak voor het vrijkomende vocht. De bakken hebben gaatjes waar de wormen doorheen kunnen kruipen. Je voert de wormen ongekookt tuin- en keukenafval. Voer ze géén gekookte groente- en fruitresten, pasta, brood, vlees, snijbloemen en citrusvruchten. Wissel het keukenafval af met een laagje karton, of met takken, stro of droge bladeren.

Het duurt ongeveer 3 maanden voordat de wormen de eerste bak hebben gecomposteerd. Zeker in het begin is het belangrijk dat je niet teveel groenafval tegelijk geeft. Beter is om regelmatig (2x per week) kleinere hoeveelheden toe te voegen, het liefst klein gesneden. Wormen houden van vocht, dus zorg dat er voldoende vocht in de bak is.



Bokashi

Fermenteren is het gecontroleerd laten bederven of rotten van voedsel of voedselresten. Dit wordt vaak gedaan om de smaak of houdbaarheid van voedsel te veranderen, maar het kan ook gedaan worden om voedselresten te composteren. Om de bactieriën en schimmels optimaal hun werk te laten doen, mag er geen zuurstof bij de voedselresten komen. Daarom wordt dit gedaan in afgesloten emmers, potten of bakken. Fermentatie met als doel 'compost maken' wordt ook wel bokashi genoemd. Dit is Japans voor 'goed gefermenteerd organisch materiaal.' Deze vorm van composteren wordt steeds populairder om meerdere redenen:

  • Geschikt voor composteren op kleine schaal, ook zonder tuin
  • Relatief snel proces en resultaat
  • Geen extra CO2-uitstoot die wel vrijkomt bij warme compostering
  • Geen overlast van nare geurtjes, fruitvliegjes of ander ongedierte
  • Hogere voedingswaarde dan andere vormen van compost
  • Maakt de bodem weerbaarder tegen schadelijke bacteriën en schimmels

Aan de slag met bokashi

Om bokashi te maken heb je een bokashi starter en bokashi emmers nodig. Een bokashi starter bestaat meestal uit tarwezemelen die gefermenteerd zijn met EM Actief: Effectieve Micro-organismen die in de natuur voorkomen. Deze zetten vervolgens het fermentatieproces in gang bij keukenafval in je bokashi-emmer.

Bokashi emmers zijn niet groot, waardoor ze gewoon in een keukenkastje of op een balkon kunnen staan. In zo’n emmer gebruik je een soort lasagne-techniek, waarbij je steeds een laagje bokashi starter, een laagje keukenafval en dan weer een handjevol bokashi starter toevoegt tot de emmer vol is. Vervolgens zet je deze emmer nog een tijdje aan de kant. Tijdens deze periode kun je een tweede emmer vullen.

Tijdens het proces van fermentatie is het van belang om wel regelmatig vocht af te tappen. Bokashi emmers hebben onderin een kraantje waarmee je dit kunt doen. Dit vocht is eigenlijk een soort vloeibare mest die je verdund met water aan je planten kunt geven. Dit is voedingsrijk zuur, wat ook een zure geur heeft. De rest van de bokashi (het keukenafval dat in de emmer achtergebleven is) geef je mee met het gft-afval of voeg je ingegraven toe aan de grond in de tuin. Dit zal dan verder composteren in de grond zelf.

Voedsel fermenteren

Met bokashi fermenteer je keukenafval om er compost van te maken, maar je kunt de fermentatietechniek ook gebruiken voor voedsel. Fermenteren is het gecontroleerd laten rotten van groente, fruit, vlees, vis en zuivel, om het langer houdbaar te maken. Klinkt misschien een beetje smoezelig, maar veel producten die je dagelijks eet zijn gefermenteerd. Brood, boter en sojasaus zijn bijvoorbeeld producten die een resultaat zijn van fermentatie.

Als iets fermenteert, wordt de stof door bacteriën, schimmels en gisten omgezet in een ander voedingsmiddel. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook bij druiven wanneer je er wijn van maakt. De producten die het fermenteren weer op de kaart hebben gezet, zijn kombucha en kimchi. Wil je zelf aan de slag gaan met fermenteren? Dan kan je het beste beginnen met groenten fermenteren, dit gaat namelijk bijna altijd goed.

Tips - Groenten Fermenteren

Wil je beginnen met fermenteren, dan is groenten fermenteren de meest veilige optie. Dit gaat namelijk bijna nooit fout. Benodigdheden zijn: groenten (rode en witte kool, wortels, appels), zout en een luchtdichte pot.

1. Zorg dat jouw potten, bakjes of zakjes altijd goed schoon zijn. Spoel de potten, bakjes of zakjes grondig uit met heet water of soda. Ook je handen, snijplank, messen en groenten moet goed schoon gemaakt worden. Doe je dit niet? Dan kan het fermentatieprocess verstoord worden.

2. Snijdt de groenten en fruit in stukken, het maakt niet uit hoe groot of in welke vorm, als het allemaal maar ongeveer dezelfde maat is.

3. Zorg er vervolgens voor dat je voldoende zout of zoutoplossing bij de hand hebt om bij de groenten te doen. Voor een goede fermentatie van groente dien je minimaal 2% zout toe te voegen. Op een kilo groente betekent dit dus 20 gram zout.

4. Maak na het vullen van de potten of bakjes de randen netjes schoon zodat er geen vuil achterblijft.

5. Zorg dat je de eerste dagen de pot, het bakje of zakje even opent, zodat de opgebouwde druk kan ontsnappen. En laat ze vervolgens minimaal een week staan.

Bekijk ook

Bokashi: wat is het en hoe maak je het?

Bokashi
Lees hier alles over bokashi: informatie, uitleg, een stappenplan en de benodigdheden

Lees meer

Inmaken

Inmaken: alles over wecken, inleggen, fermenteren en bokashi
Er zijn veel verschillende manieren om voedsel te conserveren. Wij vertellen je alles wat je moet weten, handige tips en andere leuke dingen.

Lees meer